MADEN OLAN DAĞDA OT BİTMEZ
Necdet Topçuoğlu
Maden olan dağda ot bitmez sözü, saçları dökülen erkrklerin tesellisidir. Bu sözün doğruluğu tartışma konusudur. Mesleki deneyimlerim bana, topraktaki bitki örtüsünün, toprak altında ne olduğunun ip uçlarını göstermiştir. Zeytin ağaçlarının çok iyi yetiştiği toprağın altında kömür madeninin olduğu bilinmektedir. Toprak altındaki kömür, hümik asit çıkarmaktadır. Hümik asit zeytin yetiştiriciliğinde destekleyici besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda zeytin üreticileriyle, vahşi madenciler arasında geçen kavgaların sebebi budur. Bazı bitkiler mineral maddeleri bünyelerinde diğerlerine göre çok fazla biriktirmektedirler. Bunlara akümülatör bitkiler denilmektedir. Bu bitkilerin analiz edilmesiyle maden sahalarının ön tespiti yapılabilmektedir.
Gelişmiş ülkeler uydu görüntüleri ile maden sahalarını tespit etmektedirler. Uydu görüntüleri, farklı dalga boylarındaki bantları yakalamaktadır. İşte bu spektral veriler madenlerin kimyasal bileşimlerini ve mineral zenginliklerini değerlendirmek için kullanılmaktadır. Özellikle Demir, Bakır, Altın ve diğer değerli metallerin tespitinde, spektral indeksler çok önemli fırsatlar sunmaktadır. Bu gelişmiş teknolojilere sahip olan ülkeler, dünyadaki maden sahalarını avuçlarının içi gibi bilmektedirler. ABD Başkanı Donald Trump, her ülke ile yaptığı görüşmede "Nadir Toprak Elementleri"ni masaya getirmektedir. Bir ülkenin toprakları üzerinde koyun sürüsü gibi yaşamanın anlamı yoktur. Teknolojik gelişmeleri yakalayamayan milletler, topraklarının emperyalistler tarafından sömürülmesini önleyemezler.
Trump tarafından gündeme getirilen " Nadir Toprak Elementleri", modern teknoloji ve sanayide kullanılan, benzer kimyasal özelliklere sahip 17 elemente verilen addır. Bunlar, akıllı teflon, bilgisayar, tıbbi cihazlar, cep telefonu, gözlük camı, uzay aracı gibi ürünlerin üretilmesinde kritik rol oynayan elementlerdir. Türkiye Cumhuriyeti Enerji Bakanlığı verilerine göre, Eskişehir, Beylikova ve Sivrisihar ilçeleri arasında yer alan sahada 694 milyon ton nadir toprak elementi (NTE)bulunuduğu anlaşılmaktadır. Bu çok büyük bir zenginliktir ve kıymeti bilinmelidir.
Doğada Toryum ve Uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunan Nadir Toprak Elemenleri şunlardır. Skandiyum (Sc), İtriyum (Y), Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodim (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropiyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Diprosyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbiyum (Er), Tulyum (Tm), İterbiyum (YB), Lutesyum (Lu).
Tam sırası gelmişken, dikkatli dostlarım bizim bilim insanlarımız bu elementleri bilmiyorlarmı diye sorabilirler. Bilmez olurlarmı, maalesef bilenleri öldürüyorlar. Hatırlarsanız Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi'ndeki bir fizik konferansına katılmak üzere giden, nükleer fizikçiler Engin Arık, Fatma Şenel Boydağ ve yanlarında bulunan 4 akademisyen uçak kazasında ölmüşlerdir. Ben öldürüldüklerini düşünüyorum.
Biz Türkiye de cehaletle boğuşurken, dünyanın gelişmiş ülkeleri teknoloji rekabeti yürütmektedirler. Bunlardan Çin'in, dünyada en fazla Nadir Toprsk Elementi rezervine sahip olduğu bilinmektedir. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'nun 2025 yılında yayınlanan bir raporuna göre, rezerv sıralamasında Çin'i Brezilya, Hindistan, Avustralya ve Rusya takip etmektedir.
Çin, Nadir Toprak Elementlerini çıkarma ve işleme konusunda rakiplerinin tamamını geride bırakmıştır. Dünyaki NTE madenciliğinin yüzde 70'i, işleme faaliyetlerinin ise yüzde 90'ı Çin'de gerçekleşmektedir. Bu durum, diğer ülkeleri Nadir Toprak Elementleri konusunda Çin'e bağımlı bırakmaktadır.
Erdoğan'ın son ABD ziyaretinde, Trump'ın talep ettiği Eskişehir'deki 694 milyon tonluk rezervin hikâyesi burada başlamaktadır. Aslında konu yeni değildir. Rezervin büyüklüğü 2011 yılında yapılan sondaj çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştır. Eti Maden işletmelerinin bu konuda geniş çalışmaları bulunmaktadır. İşte bu nedenle özelleştirilmesi için can atmaktadırlar. Eti Madenin Eskişehir Kırka İşletmesinde, cevherin açık işletme yöntemiyle çıkarılması, zenginleştirilmesi, Barit, Florit ve yan ürün olarak da Toryum'un üretilmesi planlanmıştı. Ancak yeterli kaynak ayrılmayınca çalışmalar aksamıştır. Nadir Toprak Elementleri bu ülke insanlarının geleceğidir. İşletmek için bugün teknolojimiz yetersiz olabilir ama, gelecekte bu teknolojiyi alabiliriz. Eyy gençler, sakın ha bu zenginliğimizi "ABD Apple Şirketi"ne peşkeş çektirmeyelim.
(09, Ekim, 2025)
